Hiểu về tự sát
Mỗi vụ tự sát đều là một bi kịch, và ở một mức độ nào đó cũng là một bí ẩn. Tự sát thường bắt nguồn từ cảm giác tuyệt vọng sâu sắc. Việc không có khả năng nhìn ra giải pháp cho các vấn đề hoặc đối phó với hoàn cảnh cuộc sống đầy thử thách có thể khiến mọi người lấy mạng sống của chính mình là giải pháp duy nhất cho tình huống thực sự là tạm thời và hầu hết những người sống sót sau những nỗ lực tự sát đều tiếp tục sống một cuộc sống đầy đủ và bổ ích.
Trầm cảm là một yếu tố nguy cơ chính dẫn đến tự sát; những người khác bao gồm rối loạn tâm thần, sử dụng chất kích thích, đau mãn tính, tiền sử gia đình từng có người tự sát và từng cố gắng tự sát trước đó. Tính bốc đồng thường đóng một vai trò nào đó ở những người vị thành niên đã cướp đi cuộc sống của họ.
Nếu một người được coi là có nguy cơ do bất kỳ điều nào ở trên có biểu hiện thay đổi tâm trạng đột ngột – thậm chí là tâm trạng bất ngờ lạc quan – hoặc có những hành vi hoàn toàn mới, họ có thể chủ động tự sát. Những người nói về việc trở thành gánh nặng cho người khác, không có lý do để sống, cảm thấy bị mắc kẹt hoặc đau đớn không thể chịu đựng nổi cũng có thể đang nghĩ đến việc tự sát.
Các yếu tố nguy cơ liên quan đến tự sát: Ảnh hưởng xã hội, kinh tế và di truyền
Hầu hết mọi người quan niệm tự tử chỉ là do bệnh tâm thần nghiêm trọng gây ra, và trong nhiều trường hợp, rối loạn tâm thần hoặc tình trạng tâm lý có thể chẩn đoán khác đã đóng một vai trò quan trọng. Nhưng nhiều người không có dấu hiệu trầm cảm, lạm dụng chất kích thích, rối loạn lưỡng cực hoặc bất kỳ rối loạn tâm thần nào khác cũng chết bằng cách tự tử. Mặc dù những cái chết này thường gây sốc và bối rối cho những người thân yêu của họ, nhưng quyết định tự kết liễu cuộc sống của mỗi người có thể do một hoặc một số trong số nhiều yếu tố thể chất hoặc văn hóa xã hội, chẳng hạn như đau đớn hoặc bệnh tật mãn tính, thất nghiệp hoặc mất việc làm, hoặc những rắc rối pháp lý nghiêm trọng. Các yếu tố nhân khẩu học như tuổi tác, chủng tộc hoặc giới tính, cũng như di truyền, dường như cũng đóng một vai trò trong việc tìm đến cái chết hoặc có ý định tự sát,
Tuy nhiên, những gì chúng ta biết là tự tử rất phức tạp và người ta không cần phải trầm cảm nặng nề khi nghĩ đến việc tự kết liễu mạng sống của mình. Bất kỳ ai đang nói về cái chết, tự tử hoặc trở thành gánh nặng của người khác – đặc biệt nếu có một hoặc nhiều yếu tố giảm nhẹ đi kèm – cần được xem xét nghiêm túc và kết nối với các dịch vụ sức khỏe tâm thần càng sớm càng tốt
Sức khỏe tâm thần và tự tử
Nhiều rối loạn sức khỏe tâm thần – bao gồm trầm cảm, rối loạn lưỡng cực, rối loạn nhân cách ranh giới và PTSD – đi kèm với nguy cơ cao có ý định hoặc ý định tự sát. Các triệu chứng của sự tuyệt vọng, trống rỗng hoặc vô vọng có thể khiến ai đó bị trầm cảm, rối loạn lưỡng cực hoặc PTSD cân nhắc đến việc tự kết liễu cuộc sống của mình; trong các chứng rối loạn như rối loạn nhân cách ranh giới, ADHD hoặc rối loạn lưỡng cực, tính khí thất thường hoặc bốc đồng có thể góp phần dẫn đến tình trạng tự sát. Mặc dù việc tìm kiếm sự trợ giúp đối với những suy nghĩ hoặc hành vi tự sát là rất quan trọng bất kể nguyên nhân là gì, việc chẩn đoán cụ thể có thể giúp cá nhân được điều trị – đặc biệt là điều trị liên tục phù hợp nhất với nhu cầu sức khoẻ tâm thần của họ.
Điều quan trọng cần nhớ là mặc dù phần lớn những người chết do tự tử đều có tình trạng sức khỏe tâm thần có thể chẩn đoán được, nhưng nó không phải là trường hợp phổ biến. Giải quyết các yếu tố rủi ro xã hội, văn hóa và kinh tế cũng là một phần quan trọng của việc ngăn ngừa tự tử.
Dấu hiệu cho thấy ai đó đang có ý định tự tử
Nhận ra rằng ai đó có thể đang xem xét việc tự tử có thể là một thách thức độc đáo. Một số người sẽ thể hiện những dấu hiệu bên ngoài cho thấy họ đang gặp rủi ro hoặc sẽ lên tiếng về những cân nhắc của họ. Những người khác cố gắng che giấu ý định tự tử của họ và che giấu ý định của họ với người khác.
Bởi vì không thể biết điều gì đang xảy ra trong đầu người khác, bất kỳ ai nhìn thấy một hoặc nhiều dấu hiệu cảnh báo dưới đây – hoặc đơn giản là nghi ngờ rằng người thân của họ có thể đang nghĩ đến việc tự tử, không có bất kỳ dấu hiệu nào dưới đây – nên hỏi, như liên hệ có thể giúp cứu một mạng người. Bất chấp những lo ngại phổ biến về một cuộc điều tra như vậy, nghiên cứu đã liên tục chỉ ra rằng việc hỏi ai đó liệu họ có dự định tự tử hay không sẽ không “đưa ý tưởng vào đầu họ” nếu nó không có ý định đó từ đầu.
Tìm kiếm sự trợ giúp khi những suy nghĩ tự tử xuất hiện
Nhận ra ý nghĩ hoặc hành vi tự sát ở bản thân hoặc ở người thân có thể vô cùng đáng sợ và nhiều người không biết phải phản ứng thế nào khi nhận ra rằng họ hoặc ai đó mà họ biết đang nghiêm túc xem xét việc làm hại mình. Nhưng điều quan trọng cần nhớ là luôn sẵn sàng trợ giúp vào mọi thời điểm cả ngày lẫn đêm, và việc liên hệ với những người có suy nghĩ hoặc hành vi tự sát có thể giúp cứu một mạng người. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần khuyến khích hành động nhanh chóng để đối phó với ý định tự tử, ngay cả trong trường hợp nguy cơ tử vong sắp xảy ra có vẻ thấp.
Các trung tâm chăm sóc sức khỏe tâm thần, trung tâm tư vấn tâm lý, chính quyền địa phương là những nguồn lực tốt nhất trong cuộc khủng hoảng xuất hiện tức thời có thể giúp đỡ bạn. Khi mối nguy hiểm trước mắt đã qua đi, chúng ta có thể tìm kiếm sự trợ giúp từ một chuyên gia sức khỏe tâm thần có chuyên môn, một nhà trị liệu tâm lý là cách tốt nhất để quản lý ý định tự sát về lâu dài, để giải quyết những thách thức về sức khỏe tâm thần kèm theo và giúp nuôi dưỡng hạnh phúc tốt hơn và khôi phục lại cảm giác hy vọng.
Làm thế nào để nói về ý nghĩ tự tử
Ý nghĩ tự sát – của riêng bạn hoặc của người khác – chắc chắn là một chủ đề cực kỳ khó nói chuyện. Sự khó chịu lan rộng về chủ đề tự tử thường xuất phát phần lớn từ các chuẩn mực văn hóa: Tự sát là điều cấm kỵ trong nhiều nền văn hóa và tôn giáo và thậm chí còn bị một số người coi là điều đáng xấu hổ. Bạn cũng sẽ cảm thấy vô cùng đau đớn khi nghĩ đến việc tự tử (hoặc sợ rằng người thân của bạn đang cân nhắc việc này) và nhiều người sợ hãi khi bắt đầu chủ đề này vì họ không muốn những cảm xúc khó khăn đó được đưa ra ánh sáng.
Kết quả của những áp lực xã hội và nội tâm như vậy – kết hợp với sự khó chịu của nhiều người khi thảo luận về sức khỏe tâm thần nói chung – phần lớn mọi người cảm thấy do dự khi nói về việc tự tử hoặc thậm chí có thể vô cùng khó chịu hoặc lo lắng khi suy nghĩ về nó. Những người đang có ý định tự tử cũng có thể giữ im lặng vì sợ tạo gánh nặng cho người thân của họ.
Nhưng sự im lặng chỉ kéo dài sự kỳ thị xung quanh việc tự tử và đẩy những người trải qua những suy nghĩ như vậy vào tình trạng cô lập hơn nữa. Bất chấp những thách thức của nó, việc sẵn sàng làm cầu nối cho chủ thể của ý nghĩ tự tử có thể giúp ai đó có nguy cơ nhận được sự giúp đỡ rất cần thiết và bắt đầu hành trình phục hồi cảm xúc của họ. Dù bạn đang có suy nghĩ về tự sát hay ai đó mà bạn gặp đang có những suy nghĩ về tự sát, tốt nhất bạn nên liên hệ với các đường dây nóng, sự trợ giúp gần nhất để có thể cứu sống chính bạn hoặc một ai đó.
Trẻ em, thanh thiếu niên và nguy cơ tự tử
Ý nghĩ con cái chết vì tự tử là điều không tưởng đối với nhiều bậc cha mẹ. Nhưng một số lượng đáng kể trẻ em sẽ suy nghĩ nghiêm túc hoặc có ý định tự tử. Tự tử là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong cho trẻ em và thanh thiếu niên, và bằng chứng cho thấy rằng, tuy vẫn hiếm nhưng nó đã trở nên phổ biến hơn trong những năm gần đây, và vì vậy cha mẹ nên lưu ý các dấu hiệu cảnh báo chính. Biết được những thay đổi hành vi cần tìm cách hỏi về ý định tự tử và cách tìm kiếm sự hỗ trợ cho trẻ em đang cần hỗ trợ có thể giúp các gia đình cung cấp sự hỗ trợ tinh thần cần thiết và đưa trẻ vào con đường phục hồi.
Báo chí truyền thông và lây nhiễm tự tử
Tự tử là một vấn đề tàn khốc và đáng báo động; đối với một số người, nó cũng hấp dẫn. Việc một cá nhân nổi tiếng hoặc một người nổi tiếng tự sát có thể gây ra một loạt các câu chuyện tin tức, tin đồn và suy đoán. Những câu chuyện hư cấu thường khám phá chủ đề tự tử hoặc sử dụng nó như một điểm cốt truyện.
Mặc dù niềm đam mê tự tử là điều tự nhiên và dễ hiểu, nhưng bằng chứng cho thấy việc đưa tin quá mức hoặc vô trách nhiệm về việc ai đó tự tử, trong một số trường hợp, có thể khiến những người dễ bị tổn thương cân nhắc mạnh mẽ hơn đến việc tự sát. Hiện tượng này, được gọi là lây lan tự tử, hầu như không bao giờ chỉ do phương tiện truyền thông đưa tin về một vụ tự tử hoặc một sự mô tả hư cấu nào đó của hành động; lây nhiễm tự tử cũng có thể xảy ra thông qua việc tiếp xúc thực tế với một vụ tự tử trong cộng đồng, hoàn toàn không có sự đưa tin của các phương tiện truyền thông. Tuy nhiên, với vai trò ngày càng cao của phương tiện truyền thông trong cuộc sống hiện đại, các nhà nghiên cứu cho rằng việc miêu tả tự tử theo những cách có trách nhiệm, thẳng thắn – và nhấn mạnh rằng luôn sẵn sàng trợ giúp có thể giúp giảm thiểu rủi ro và giáo dục công đồng về tự tử tốt hơn.
Những người cố gắng tự tử và sống sót thường cần được hỗ trợ đáng kể sau đó và nên tìm kiếm sự chăm sóc sức khỏe tâm thần nếu họ có thể. Nhưng tin tốt là trong khi một số người đã cố gắng tự tử tiếp tục đấu tranh với ý nghĩ tự tử, thì phần lớn những người cố gắng tự tử sẽ không cố gắng tự tử nữa; Nhìn chung, CDC báo cáo rằng hơn 90 % những người sống sót sau một nỗ lực tự sát sẽ không chết vì tự sát.
Để có thể nhận diện đúng về những khó khăn về sức khỏe tâm thần mà bạn đang gặp phải và phòng ngừa những yếu tố nguy cơ liên quan đến tự sát cho bạn và người thân, bạn có thể liên hệ ngay chuyên gia chăm sóc sức khỏe tâm thần uy tín để được hỗ trợ kịp thời.
Nguồn: Psychology Today
BT: Nhung Nguyen
