Vai trò giới, khuôn mẫu giới và người phụ nữ trong xã hội hiện đại
Ngày 20 tháng 10 hàng năm là dịp để cả nước tôn vinh những người phụ nữ Việt Nam, những người đã và đang cống hiến to lớn cho sự phát triển của đất nước. Trong những năm qua, vai trò của phụ nữ trong xã hội ngày càng được nâng cao, tuy nhiên, vai trò giới, khuôn mẫu giới và những vấn đề liên quan vẫn là một chủ đề nhức nhối, gây nhiều ảnh hưởng đến sự phát triển của phụ nữ và xã hội.
Vai trò giới là gì?
Vai trò giới trong nghĩa là cách chúng ta được kỳ vọng phải hành động, nói chuyện, ăn mặc và cư xử phù hợp với giới tính được chỉ định – tức là giới tính sinh học được xác định từ khi sinh ra, của bản thân. Chẳng hạn như, phụ nữ thường được kỳ vọng phải ăn mặc theo phong cách nữ tính, phải nhẹ nhàng, bao dung và chăm sóc. Trong khi đó, nam giới thường được cho là mạnh mẽ, hung hăng và táo bạo.
Mọi xã hội, dân tộc và văn hóa đều có những kỳ vọng về vai trò giới, nhưng chúng có thể rất khác nhau giữa các xã hội, và cũng có thể thay đổi trong cùng một xã hội theo thời gian. Ví dụ, màu hồng từng được coi là màu nam tính ở Mỹ, trong khi màu xanh lam được coi là màu nữ tính.
Định kiến giới là gì?
Định kiến là một đánh giá hoặc thành kiến được chấp nhận rộng rãi về một người hoặc một nhóm người, dù nó không phải lúc nào cũng chính xác. Những định kiến giới có thể gây ra sự đối xử bất bình đẳng và bất công với một cá nhân chỉ vì giới tính của người đó.
Có bốn loại định kiến giới cơ bản:
- Đặc điểm tính cách – Ví dụ, phụ nữ thường được cho là có sự bao dung và tình cảm, trong khi đàn ông thường được cho là tự tin và năng nổ.
- Vai trò trong gia đình – Chẳng hạn, trong một số xã hội, phụ nữ được kỳ vọng phải thực hiện công việc chăm sóc con cái, nấu ăn và dọn dẹp nhà cửa, trong khi đàn ông lo việc tài chính, sửa chữa đồ đạc.
- Nghề nghiệp – Một số người cho rằng giáo viên và y tá thường là phụ nữ, còn phi công, bác sĩ và kỹ sư lại là nam giới.
- Ngoại hình – Phụ nữ được cho là phải gầy và duyên dáng, trong khi đàn ông được kỳ vọng là cao lớn và cơ bắp. Đàn ông và phụ nữ cũng phải ăn mặc và chỉnh trang theo khuôn mẫu giới của họ, ví dụ như đàn ông mặc quần và để tóc ngắn, phụ nữ mặc váy và để tóc dài.
Ảnh hưởng của vai trò giới và định kiến giới cực đoan
Những định kiến giới cực đoan có thể khiến mối quan hệ giữa con người với nhau trở nên khó khăn hơn, vì chúng không cho phép mọi người thể hiện đầy đủ bản thân và cảm xúc của mình. Chẳng hạn như, nhiều xã hội cho rằng phụ nữ không được phép độc lập, thông minh hoặc quyết đoán. Đối với phụ nữ, định kiến giới cực đoan có thể:
- Hạn chế cơ hội phát triển của phụ nữ: khiến phụ nữ bị hạn chế cơ hội tiếp cận với giáo dục, đào tạo, việc làm,… Điều này khiến phụ nữ khó có thể phát huy hết tiềm năng và đóng góp của mình cho xã hội.
- Mâu thuẫn, xung đột trong gia đình và xã hội: giới tạo ra những mâu thuẫn, xung đột trong vai trò của người phụ nữ ở gia đình và xã hội, làm ảnh hưởng đến sự hòa thuận, đoàn kết và phát triển bền vững của gia đình và xã hội.
- Thiệt hại về kinh tế: có thể khiến phụ nữ không thể tham gia đầy đủ vào các hoạt động kinh tế, dẫn đến những thiệt hại về kinh tế cho cá nhân, gia đình và xã hội.
Vai trò giới, định kiến giới trong xã hội hiện đại
Ngày nay, trong xã hội đã có sự cải thiện đáng kể về vai trò giới, cho phép nam giới và nữ giới cởi mở theo đuổi ước mơ và trao đổi vai trò giữa họ. Ngày nay, nam giới cũng được khuyến khích làm việc trong các bộ phận như thiết kế thời trang và ẩm thực cùng với nữ giới, đồng thời cũng được khuyến khích tham gia vào việc chăm sóc con cái. Hơn nữa, xã hội cũng đang ngày càng cởi mở hơn đối với việc phụ nữ theo đuổi sự nghiệp. Tư duy của xã hội hiện đại khuyến khích phụ nữ theo đuổi các lĩnh vực như du hành vũ trụ, y học và kỹ thuật nếu họ mong muốn và có khả năng.
Dẫu vậy, ở một số xã hội, hoặc ở một số khía cạnh trong xã hội, vẫn còn tồn tại những định kiến giới cổ hủ, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của phụ nữ nói riêng cũng như của xã hội nói chung. Việc phá bỏ định kiến giới cho phép mọi người trở thành chính mình theo một cách tốt nhất. Để làm được điều này, mỗi người cần:
- Hãy chỉ ra chúng – Tạp chí, TV, phim ảnh và Internet chứa đầy những định kiến tiêu cực về giới. Đôi khi mọi người khó có thể nhận ra những khuôn mẫu này trừ khi chúng được chỉ ra. Hãy là người chỉ ra chúng! Nói chuyện với bạn bè và các thành viên trong gia đình về những định kiến mà bạn nhìn thấy và giúp người khác hiểu được những định kiến giới có thể gây tổn thương như thế nào.
- Hãy trở thành một tấm gương sống – Hãy là tấm gương cho bạn bè và gia đình ạn. Tôn trọng mọi người bất kể bản dạng giới của họ là gì. Tạo không gian an toàn để mọi người thể hiện bản thân và những phẩm chất thực sự của mình bất kể định kiến và kỳ vọng về giới của xã hội về giới.
- Hãy lên tiếng – Nếu ai đó đang đưa ra những trò đùa và bình luận phân biệt giới tính, đừng ngại lên tiếng rằng họ không đúng.
- Sẵn sàng thử làm điều gì đó – Nếu muốn làm điều gì đó thường không liên quan hay không được kỳ vọng theo khuôn mẫu, vai trò giới của mình, hãy suy nghĩ xem liệu bạn có an toàn khi làm điều đó hay không. Nếu bạn nghĩ bạn sẽ làm được, hãy thử xem.
Ngoài ra, đối với cộng đồng, xã hội, những hoạt động nâng cao nhận thức và thay đổi vai trò giới, định kiến giới cũng cần được quan tâm:
- Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bình đẳng giới: Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bình đẳng giới cho mọi người là nền tảng để đẩy lùi phân biệt vai trò giới, góp phần đổi mới tư duy, cách nhìn nhận về vai trò của phụ nữ. Phụ nữ cần được coi trọng và có cơ hội bình đẳng trong tất cả các lĩnh vực của đời sống.
- Đổi mới chính sách, pháp luật: Cần có những chính sách, pháp luật cụ thể để bảo đảm bình đẳng giới, giảm các hành vi phân biệt đối xử với phụ nữ. Chẳng hạn như, cần có những chính sách hỗ trợ trẻ em gái và phụ nữ tiếp cận với giáo dục và đào tạo, tạo điều kiện cho phụ nữ phát triển năng lực, hay những chính sách bình đẳng giới trong tuyển dụng, đào tạo, thăng tiến để tạo cơ hội cho phụ nữ tham gia vào thị trường lao động cũng như hoạt động chính trị để phát huy vai trò của phụ nữ trong xây dựng và phát triển đất nước.
